Drie zusters bedenken wat zij de tsaar willen schenken als zij hem zouden mogen trouwen. De oudste zou een feestmaal bereiden, de middelste voor iedereen nieuwe kleren maken en de jongste zou hem een heldenzoon schenken. Tsaar Saltan komt plotseling binnen en vraagt de jongste zuster ten huwelijk. Haar twee zussen stelt hij te werk aan het hof; de oudste wordt kok en de middelste weefster.
Nauwelijks is de nieuwe tsaritsa (Militrissa) zwanger of tsaar Saltan moet op oorlogspad. Als zijn zoon wordt geboren, zendt de tsaritsa hem een bericht van de geboorte. De slechte zusters en hun oude helpster Babaricha verwisselen echter de blijde boodschap met de mededeling, dat de tsaritsa een monster heeft gebaard. Tsaar Saltan ontsteekt in woede en op zijn bevel worden moeder en kind in een ton gespijkerd en in zee gegooid.
Moeder en kind (Gvidon genaamd, die op wonderbaarlijke wijze volwassen is geworden) spoelen aan op het eiland Buryan. Door toeval bevrijdt Gvidon een magische zwaan van een boze tovenaar. Hij wordt daarvoor rijkelijk beloond en uiteindelijk lukt het Gvidon, met hulp van de zwaan, zijn ouders weer te herenigen.